5. Een dienstbare gemeente
Om de speerpunten uit dit programma te realiseren wil BGL een dienstbare gemeente. Dat geldt voor het college van burgemeester en wethouders, de gemeenteraad en de ambtenaren. BGL wil dat de gemeente zoveel mogelijk gebruik maakt van de participatie van inwoners bij het vinden van antwoorden op hun initiatieven, vragen en zorgen.
De belangrijkste punten van dit hoofdstuk op een rij:
- De gemeente denkt mee en werkt mee
- Met de blik naar buiten
- Als onderdeel van een krachtige regio
- Met lef en betrokkenheid
- Waarbij iedereen mee kan doen
- Iedereen wordt gelijk behandeld
- Waarbij financiële overwegingen en regels niet alleen de dienst uitmaken
- Met een voorbeeldfunctie voor gemeenteraad en college van burgemeester en wethouders
- Experimenteren met nieuwe vormen van samenwerken
- Met werkbare kaders
- Er is een brede coalitie nodig voor de beheersbaarheid van het sociaal domein
- Eerst kijken wat de inwoner nodig heeft
- Met maatwerk voor herstel van de sociale binding van betrokkenen
De gemeente denkt mee en werkt mee
Onze samenleving verandert door tal van invloeden. Veel dingen die we lang gewoon vonden veranderen mee. Hierbij is de mening en stem van de inwoners heel belangrijk. Het gaat om hun leven en leefomgeving.
Bij de kracht van onze samenleving past een gemeente die meedenkt en meewerkt. De gemeente (bestuurders, gemeenteraad en medewerkers) werkt vooral in opdracht van de samenleving en de inwoners van Steenwijkerland en zorgt daarbij voor de juiste afstemming met de provincie, het rijk, en Europa.
De gemeente heeft goede stappen gemaakt, maar kan nog meer dan nu de eigen kracht en creativiteit van inwoners en ondernemers benutten en ondersteunen. BGL weet dat de inzet en betrokkenheid van de inwoners groot is. Er kunnen nog veel meer vraagstukken samen met de inwoners en ondernemers worden opgepakt door te praten over hun eigen mogelijkheden en de ondersteunende rol van de gemeente daarbij. Het past de gemeente niet alles zelf te bedenken. Daarvoor zijn de inwoners en ondernemers te betrokken en maar al te graag bereid om hard mee te denken en te werken aan goede oplossingen.
Dit vraagt goede aandacht bij de voorbereiding van plannen door afstemming met inwoners, ondernemers en belangengroepen, maar levert ook zoveel meer op. De bewoners weten immers zelf ook wel hoe de leefomgeving mooier en beter kan worden. BGL heeft er zelfs voor gezorgd dat inwoners en ondernemers de gemeente uit kunnen dagen als zij werkzaamheden beter en goedkoper kunnen doen dan de gemeente.
Met de blik naar buiten
BGL vindt dat de focus van het bestuur , de gemeenteraad en de gemeentelijke organisatie primair op de mensen in de maatschappij gericht moet zijn. Beleid buiten voeden en binnen uitwerken. Het gemeentehuis uit, de kernen en wijken in! Wat BGL betreft gaat de gemeente dan ook door met bijeenkomsten en activiteiten op locatie; als bestuur, volksvertegenwoordigers en ambtenaren veel meer op zoek naar verbinding met de mensen.
De gemeente moet waar gevraagd deskundigheid leveren, initiatieven faciliteren, kansen aangeven, maatwerk bieden binnen de geldende regelgeving, waar mogelijk en nodig regelgeving aanpassen om plannen te laten slagen.
Als onderdeel van een krachtige regio
De gemeente Steenwijkerland is onderdeel van de regio Zwolle. We doen graag zoveel mogelijk lokaal, maar regionaal samenwerken kent een meerwaarde bij meerdere opgaven, zoals Economie, Human Capital Agenda (personeel en werk), Bereikbaarheid, Leefbaarheid en Energie. BGL wil vanuit gelijkwaardigheid werken aan de brede welvaartsgroei in de Regio Zwolle. Regionaal bundelen we onze krachten in Den Haag en Brussel. We bereiken zo samen meer voor onze inwoners en ondernemers in de regio en in onze gemeente. Ook bij het onderwijs levert samenwerken een meerwaarde op. Het niveau van het onderwijs wordt beter als MBO en HBO in onze regio goed samenwerken. Ook bijscholing en omscholing, voor mensen die van baan willen veranderen, kun je beter regionaal aanpakken. Tenslotte is samenwerking nodig voor het organiseren van een goede infrastructuur, zoals optimale verbindingen over spoor, weg en water.
Met lef en betrokkenheid
BGL wil een gemeentelijke organisatie met lef, creativiteit en een grote maatschappelijke betrokkenheid, die dit ook uitstraalt. Een minder hiërarchische, juridisch starre en formele organisatie, met oog voor mensen die het aandurven om zaken eens heel anders aan te pakken.
BGL wil dat medewerkers ingezet worden op hun competenties die nodig zijn voor dienstbaarheid en cultuurverandering; zij geven bestuur en gemeenteraad geen bindende adviezen maar bieden beleidskeuzes vanuit verschillende scenario’s en risico’s.
Waarbij iedereen mee kan doen
Een inclusieve samenleving is een samenleving waarin iedereen gelijkwaardig meetelt. Met verschillende geloofs- of levensovertuigingen, tegengestelde ideologieën, uit verschillende klassen of sociale groepen, met diverse seksuele oriëntaties, kunde of beperkingen. Iedereen wordt gerespecteerd in de eigen waardigheid.
Mensen met een fysieke of geestelijke beperking doen minder mee in het publieke leven dan mensen zonder die beperking. Dat komt niet alleen door de toegankelijkheid van publieke plaatsen, maar ook door vooroordelen en de manier waarop mensen worden behandeld. BGL wil dat iedereen gelijkwaardig mee kan doen, in de openbare ruimtes, maar ook in winkels, restaurants, het theater, in verenigingen en op het internet. Drempels die dit verhinderen moeten worden opgeruimd.
Iedereen wordt gelijk behandeld
De toeslagenaffaire heeft laten zien hoe we als overheid niet met mensen moeten omgaan. Zulke affaires zijn er op alle bestuurlijke niveaus. Wet- en regelgeving is er om mensen te helpen, te wijzen en te beschermen. BGL vindt het belangrijk dat de gemeente nog meer aandacht krijgt voor mensen die door de overheid tussen wal en schip of in de problemen zijn gekomen. Zij moeten de gemeente op een eenvoudige manier kunnen benaderen en niet van het kastje naar de muur worden gestuurd, maar daadkrachtig worden geholpen.
Voor inwoners is het van belang dat zij weten én ervaren dat iedereen op gelijke wijze wordt behandeld. De handhaving van de regels mag daarnaast niet selectief of fragmentarisch plaatsvinden, maar op basis van duidelijk en herkenbaar beleid. Dit beleid dient rekening te houden met de menselijke maat, niet de regel is het uitgangspunt, maar de situatie. De inwoner heeft het recht om bij overtreding, voorafgaand aan een eventuele sanctie, zijn/haar kant van de zaak toe te lichten. Voor BGL is de menselijke maat het uitgangspunt bij de uitvoeringspraktijk. In een notitie van het College voor de rechten van de mens is deze menselijke maat in duidelijke aspecten uitgewerkt.
Waarbij financiële overwegingen en de regels niet alleen de dienst uitmaken
Het is niet de bedoeling van BGL dat alleen financiële overwegingen en de regels uitmaken wat de dynamiek kan worden in Steenwijkerland. De dynamiek moet komen uit de creatieve samenwerking van de gemeente met de inwoners, binnen bestaande regels en afspraken of ook door regels en afspraken aan te passen aan het resultaat van de samenwerking. En vervolgens te kijken hoe de financiering kan plaatsvinden. Verbetering en beweging komt voort uit ja-zeggen en oplossingen zoeken, niet uit nee-zeggen en de boel zo laten. Steenwijkerland is niet de rijkste gemeente van Nederland en zal samenwerking en creatieve financiële oplossingen hard nodig hebben om aantrekkelijk te blijven om te wonen, te werken, te leren en te recreëren.
Met een voorbeeldfunctie voor gemeenteraad en college
Bij een veranderende gemeente gaat het niet alleen om verandering in de ambtelijke organisatie. Er is meer nodig. Het bestuur moet ook met dezelfde houding en gedrag naar vraagstukken kijken. Niet vanuit bestuurlijke autoriteit, gedekt door eigen gemaakte regels, maar met oog voor de belangen van burgers en passende bestuurlijke creativiteit. Daarbij speelt de gemeenteraad een cruciale rol, niet alleen op de achterhand en reagerend op bestuurlijke voorstellen, maar ook zelf creatief en initiërend vanuit hun continue contacten met de achterban. Dan wordt de burger met zijn initiatief op de goede respectvolle manier in de politiek-bestuurlijke dialoog geplaatst.
Experimenteren met nieuwe vormen van samenwerken
Veranderen is niet gemakkelijk. Het is vaker gemakkelijk om zaken bij het oude te laten. Experimenten en proefprojecten kunnen helpen. BGL wil het experiment van de Werkplaats uitbreiden. In dit experiment worden ambtenaren bij elkaar gezet die oog hebben voor verandering en de juiste competenties hebben. Door ze bij elkaar te zetten wordt hun invloed sterker en duidelijker en kunnen ze een voorhoede vormen voor de gewenste cultuurverandering en andere houding en gedrag. Bij vervanging, werving en selectie is het van belang dat veranderbereidheid, creativiteit en samenwerkingsbereidheid met de inwoners doorslaggevende kenmerken zijn. We moeten daarbij niet bang zijn om fouten te maken.
Werkbare kaders
Ideeën, initiatieven en reacties van inwoners moeten worden getoetst aan de hiervoor geldende kaders, bijvoorbeeld juridisch of beleidsmatig. Soms zijn deze kaders zo knellend dat ideeën en initiatieven van inwoners nauwelijks een kans van slagen hebben of al bij een eerste bespreking kansloos worden geacht. Soms leiden de kaders tot ongewenste consequenties, zoals bij de toeslagenaffaire op landelijke schaal. BGL wil een goede registratie van ideeën, initiatieven en reacties van inwoners, individueel en als groep, om te kunnen beoordelen of de hiervoor geldende kaders wel werkbaar zijn of moeten worden aangepast of vernieuwd.
Brede coalitie nodig voor beheersbaarheid sociaal domein
Veel gemeenten worstelen vijf jaar na de decentralisatie met de uitgaven in het sociaal domein. Steenwijkerland is daarop geen uitzondering. Het is onmiskenbaar dat het sociaal domein een groot beslag legt op de middelen van de gemeente. Het is van belang om niet alleen de dagelijkse brandjes te blussen, maar verder vooruit te kijken. Het budget voor het sociaal domein over het gehele land is ontoereikend, dus er moeten keuzes worden gemaakt. Er is vaak onduidelijkheid over de verdeelmodellen naar de gemeenten. De Visitatiecommissie financiële beheersbaarheid sociaal domein gemeenten heeft diverse aanbevelingen opgesteld voor gemeenten om de beheersbaarheid op korte en langere termijn te vergroten. BGL is een voorstander van een brede coalitie van betrokkenen om visie, beleid en uitvoering scherp uit te werken. Dit geldt ook specifiek voor de Jeugdzorg.
Eerst kijken wat de inwoner nodig heeft
De omgekeerde toets is een methodiek voor integraal werken in de gemeente. Dit betekent maatwerk in het sociaal domein zonder willekeur. De toets omvat de Participatiewet, de WMO 2015, de Wet schuldhulpverlening en de Jeugdwet. De toets is ook toepasbaar op wetten buiten het sociaal domein zoals de Onderwijswet en de Omgevingswet. Het principe van de omgekeerde toets is eenvoudig. De gemeente kijkt eerst wat de inwoner nodig heeft en welk effect moet worden bereikt. Dan wordt gekeken of dit past binnen de grondwaarden van de diverse wetten. Op basis hiervan wordt een beslissing genomen. Deze beslissing wordt getoetst aan diverse waarden, zoals ethische waarden. Daarna wordt een formeel besluit genomen. BGL is een voorstander van de methodiek van de omgekeerde toets.
Maatwerk voor herstel sociale binding van betrokkenen
Diverse inwoners hebben gestapelde problemen. Bijvoorbeeld financieel, in de privésfeer, met de gezondheid, met wonen en werken tegelijk. De aanpak van deze problemen vraagt om maatwerk. Geen situatie is gelijk. Reguliere oplossingen zijn er vaak niet. Het maatwerk kan op verschillende manieren worden geboden. Het maatwerk betreft niet alleen de financiële aspecten, maar vraagt vaak om lenigheid om de ruimtes tussen de regels te vinden en om afspraken tussen instanties te versoepelen. Denk aan het verlagen van de rente van een bank bij een openstaande schuld. Maatwerk bieden vraagt om betrokkenheid en creativiteit van de betrokkenen. BGL is een voorstander van maatwerkoplossingen om de sociale binding van betrokkenen met de gemeenschap te herstellen en te verbeteren.
